Stawy to ruchome połączenia kości dzięki którym możemy się prawidłowo, sprawnie i swobodnie poruszać. Dlatego bardzo ważne jest to, aby utrzymywać je w dobrej kondycji. Oczywiście wpływa na to wiele czynników, m.in. urazy i kontuzje w przeszłości, ogólny stan zdrowia, predyspozycje genetyczne oraz styl życia, w tym sposób żywienia i aktywność fizyczna. Prawidłowa dieta pozwala na utrzymanie stawów w dobrej kondycji, zmniejsza ryzyko ich urazów i chorób, a także wspomaga ich leczenie.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)

RZS to najczęstsza choroba autoimmunologiczna, która dotyczy stawów. Zwykle atakuje stawy rąk i stóp, kolana oraz biodra. Objawia się silnym bólem i obrzękiem, ograniczoną ruchomością i sztywnością stawów. U podłożona choroby leży przewlekły stan zapalny. Dlatego dieta osób chorujących na RZS (jak również w ramach profilaktyki tej choroby) powinna opierać się przede wszystkim na obecności produktów o wysokiej zawartości składników przeciwzapalnych, unikaniu składników prozapalnych i zapobieganiu nadwadze, czy otyłości, które powodują nadmierne obciążenia stawów.

Dieta przeciwzapalna w leczeniu RZS

Dieta przeciwzapalna stosowana u pacjentów z RZS pozwala na poprawę ruchomości stawów i ogólnej sprawności, zmniejszenie dolegliwości bólowych, a także obniżenie stężenia białka C-reaktywnego (CRP) w badaniach laboratoryjnych. Białko to jest jednym z głównych markerów stanu zapalnego i w przypadku RZS bardzo często osiąga wysokie wartości. 

Najważniejsze składniki przeciwzapalne

• Kwasy omega-3 – wysokie spożycie produktów bogatych w omega-3 może zmniejszać ryzyko rozwoju RZS u osób z predyspozycjami genetycznymi, a także spowalniać i łagodzić przebieg choroby. Ogólnie można powiedzieć, że są to najzdrowsze ze wszystkich kwasów tłuszczowych, przy czym ich spożycie u zdecydowanej większości osób jest znacząco niższe niż zapotrzebowanie organizmu. Głównym źródłem omega-3 są tłuste ryby morskie, np. łosoś, makrela, śledź, czy tuńczyk. Rekomenduje się ich spożywanie minimum 2 razy w tygodniu, przy czym jedna porcja powinna wynosić nie mniej niż 150 g ryby. Rzadsza obecność ryb w diecie lub całkowita rezygnacja, np. na diecie wegańskiej jest wskazaniem do ich bezwzględnej suplementacji. Jednocześnie osoby obciążone ryzykiem RZS oraz te, u których już zdiagnozowano chorobę powinny rozważyć suplementację, nawet w przypadku spożycia ryb w zalecanych ilościach - najlepiej podczas konsultacji z lekarzem i dietetykiem.
• Witamina C – można powiedzieć, że witamina C to najlepiej poznana i najbardziej przebadana witamina. Jej działanie na organizm jest bardzo szerokie, wpływa na wiele jego funkcji, przy czym zdecydowanie jedną z ważniejszych jest działanie przeciwzapalne oraz stymulowanie syntezy kolagenu. Głównym jej źródłem są świeże warzywa i owoce, a w szczególności natka pietruszki, czerwona papryka, jarmuż, brokuły, brukselka, czerwona porzeczka, owoce dzikiej róży, aronia, truskawki, maliny, rokitnik, owoce cytrusowe. Aby dostarczyć do organizmu odpowiednią ilość witaminy C codziennie należy spożywać nie mniej niż 400 g warzyw i owoców, przy czym jak najczęściej należy przygotowywać je bez obróbki termicznej, ponieważ wysoka temperatura może powodować jej duże straty. Witamina C jest rozpuszczalna w wodzie, dlatego nie kumuluje się w organizmie. Nie oznacza to jednak, że nie można jej przedawkować – bardzo wysokie dawki dostarczone do organizmu za pomocą nieprawidłowej suplementacji, czy bardzo modnych dożylnych wlewów witaminowych, może być niebezpieczne dla zdrowia. Dlatego podstawą zawsze powinna być dobrze zbilansowana dieta, a decyzję o suplementacji powinna poprzedzać konsultacja z lekarzem i dietetykiem.
• Polifenole – polifenole to substancje naturalnie występujące w roślinach, które mają bardzo szeroki, pozytywny wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Jedną z ich głównych zalet jest silne działanie przeciwzapalne i ochronne w stosunku do komórek, tkanek i narządów, w tym kości. Mogą zapobiegać nie tylko rozwojowi i ciężkiemu przebiegowi RZS, ale również innych chorób stawów, np. osteoporozy, czy dny moczanowej. Dieta bogata w polifenole jest skuteczna w obniżaniu wartości CRP oraz zmniejszaniu dolegliwości bólowych. Najlepsze źródła polifenoli to ciemnofioletowe owoce i warzywa – aronia, czarny bez, borówki, jagody, porzeczki, czerwona cebula, bakłażan. Świetnym ich źródłem jest również naturalne, ciemne kakao, gorzka czekolada oraz przyprawy (m.in. oregano, bazylia).

Pacjenci z RZS powinni unikać przede wszystkim żywności wysoko przetworzonej, dużej ilości soli, cukru, alkoholu, nikotyny oraz innych używek. Wskazane jest także ograniczenie spożycia mięsa, w szczególności czerwonego i przetworzonego.

Osteoporoza

Osteoporoza to choroba zwiększająca podatność na złamania kości, nawet po niewielkim urazie, który u zdrowych osób nie spowodowałby tak poważnych konsekwencji. Najczęściej dotyczy kości przedramienia, szyjki kości udowej oraz kręgów kręgosłupa. Choroba spowodowana jest zmniejszeniem gęstości mineralnej kości oraz zaburzeniami ich struktury.  Osteoporoza jest nieodwracalna, dlatego zdecydowanie najważniejsza jest profilaktyka. Dieta pacjentów, u których stwierdzono chorobę powinna mieć na celu spowolnienie jej przebiegu i negatywnych zmian w strukturze kości. Najważniejsze zasady żywienia w osteoporozie to:

• Wysokie spożycie wapnia – wapń jest kluczowym składnikiem dla prawidłowej budowy kości. Jego odpowiednie spożycie jest niezwykle istotne już od najmłodszych lat w celu wykształcenia maksymalnej gęstości kości i profilaktyki osteoporozy w przyszłości. Szczególną uwagę na wapń w diecie powinny zwrócić kobiety po menopauzie oraz osoby starsze, kiedy ryzyko choroby znacząco wzrasta. Głównym źródłem wapnia w diecie są produkty mleczne. Aby zrealizować zapotrzebowanie na wapń zalecane są przynajmniej ich 3 porcje w ciągu dnia. Pozamleczne źródła wapnia to przede wszystkim zielone warzywa liściaste, nasiona roślin strączkowych oraz wegańskie, roślinne substytuty produktów mlecznych wzbogacane w ten składnik (np. napoje i jogurty roślinne, tofu).
• Suplementacja witaminą D – witamina D razem z wapniem jest niezbędna dla utrzymania prawidłowej budowy, struktury i wytrzymałości kości. Zwiększa także wchłanianie wapnia, przez co poprawia jego korzystne oddziaływanie. Suplementacja witaminą D jest niezbędna w okresie jesienno-zimowym, ponieważ ekspozycja na promienie słoneczne jest wtedy niewystarczająca. Standardowe dawki wynoszą 2000 IU dziennie, jednak powinny być one indywidualnie dobrane i skonsultowane z lekarzem i dietetykiem (wyższe u osób po 60 roku życia oraz u pacjentów z nadwagą lub otyłością).

Dna moczanowa

Dna moczanowa to choroba polegająca na odkładaniu się kryształów moczanu wapnia w stawach (najczęściej palców stóp) oraz tkankach okołostawowych. Objawia się atakami bardzo silnego bólu, obrzękiem oraz ograniczeniem ruchomości i sztywnością zajętych stawów. Na jej rozwój w ogromnym stopniu wpływają czynniki środowiskowe, w tym sposób żywienia. Odpowiednia dieta jest niezbędna zarówno w ramach profilaktyki, jak i leczenia dny moczanowej – pozwala na zmniejszenie dolegliwości, częstotliwości ataków oraz minimalizuje ryzyko nawrotów dny. Osoby z rozpoznaną dną moczanową oraz mające jej podwyższone ryzyko powinny stosować się do poniższych zaleceń:

• Ograniczenie, a najlepiej całkowita rezygnacja z alkoholu, w szczególności z piwa.
• Wypijanie dużej ilości płynów w ciągu dnia, najlepiej 2,5-3 litry.
• Redukcja masy ciała w przypadku nadwagi lub otyłości, pod kontrolą dietetyka.
• Ograniczenie produktów bogatych w puryny (substrat dla produkcji kwasu moczowego), które powodują powstawanie złogów. Są to przede wszystkim podroby, duże ilości czerwonego mięsa, owoce morza, nasiona roślin strączkowych.
• Codzienne spożywanie minimum 400-500 g warzyw i owoców. Szczególnie polecane są wiśnie, które mają udowodnione, korzystne działanie w leczeniu dny moczanowej, zmniejszają stan zapalny i hamują powstawanie i odkładanie się szkodliwych złogów.

Odpowiednie żywienie w przypadku chorób stawów powinno być przede wszystkim ustalone indywidualnie, uwzględniać ogólny stan zdrowia, wyniki badań, nasilenie poszczególnych objawów, przebieg choroby, preferencje i predyspozycje. W Centrum Medycyny Sportowej odbywają się indywidualne konsultacje, prowadzone przez dietetyczkę Aleksandrę Dziurę.
Zapraszamy do zapisów.